İftar Lokması | Regaib kandil sohbet1 | MÜBAREK ÜÇ AYLAR | ERBAIN-40.GÜN NIYAZI | HZ HÜSEYIN CAN ASI | Muharrem sohbet 28 | Muharrem sohbet 27 | Muharrem sohbet 26 | Muharrem sohbet 25 | Muharrem sohbet 24 |

KATEGORİLER

ANKET

YORUMLANANLAR

 
 
 
Hayır ve Şer
 
 
39. Hadis

04/02/2008

Muaviye b. Leheb, Hz. Sadık (as)'in şöyle buyurduğunu naklediyor: "Allah'ın Musa'ya vahyettiği ve Tevrat'ta kendi­sine gönderdiği şey şu idi: "Şüphesiz ki Allah benim, benden başka bir ilah yoktur. Yaratıkları yarattım. Hayrı yarattım ve onu sevdiğim insanların eliyle cari kıldım. Onu eliyle cari kıldığım insanlara ne mutlu. Ben şüphesiz ki Allah'ım ve benden başka ilah yoktur. Yaratıkları yarattım ve kötülüğü yarattım ve onu irade ettiğim kimselerin eliyle cari kıldım. Onu eliyle cari kıldığım kimselere eyvanlar olsun. (Usul-i Kafi, G. 1. sh. 154. Tevhid kitabı, Hayır ve Şer babı, 1. ha­dis.)

ŞERH

Allah Teala burada iyiliği ve kötülüğü kendine isnad et-miştir.Dolayısıyla buradaki ilahtan maksad uluhiyet maka­mıdır. Ve belki de efali tevhide işarettir ve bu büyük filozof­ların dilindeki "vücutta Allah'tan başka bir etken yoktur" sö­züne işarettir.

Allame Meclisi bu hadisin şerhinde şöyle diyor: "Hayır ve şer, itaat ve masiyet hakkında konu olmaktadır ve onların sebep ve nedenlerine de itlak edilmektedir. Tüm faydalı mahluklara örneğin Tanelere, meyvelere, yenilen hayvanlara ve zararlı hayvanlara (yılan, akreb) ve hakeza nimetlerle be­lalara itlak edilmektedir. Eşariler diyorlar ki, bütün bunlar Allah Teala'nm fiilidir. Mutezile ve İmamiye kulların fiilleri hususunda onlara muhalefet etmişlerdir .Ve Allah Teala'nın hayır ve şerri kendine isnad etmesini kulların fiillerinden gayri manalara tevil etmişlerdir. Daha sonra şöyle buyuru­yor: "Ama filozofların birçoğu diyorlar ki vücutta Allah'tan başka bir etken yoktur. Kulların iradesi sadece Allah Tea-la'nm o fiilleri onların eliyle icad etmesi için bir ön şarttır. Ve bu filozoflar ile Eş'arilerin mezhebine muvafık durumdadır ve bu hadisi takiyyeye hamletmek de mümkündür."

 

Hayır ve Şerrin Tahkiki Beyanında

Her yerde hayır ve şer kullanıldığında kemalatta kemal ve noksanlık veya sıfatta kemal ve noksanlık veya vücud ile vücudun kemalatlan hakkında kullanılmaktadır. Bizzat ha­yırların tümü vücudun hakikatine dönmektedir. Diğer eşya hakkında kullanılması ise onların vücudunun mülahazasıy-ladır. Nitekim bizzat şer de vücudun veya vücudun kemali­nin yokluğuyla ilgilidir. Diğer eşyalara itlaki ise eziyet eden­ler, zararlı hayvanlar kabilinden bir arazdır ve bu husus za-ruriyattan olup güçlü burhanlar ile de sabittir.

Kulların fiillerinin yaratılışı babında imamiye ve Mu'tezi-le, Eş'arilere muhalefet etmişlerdir. Hayır ve şerri Allah'a is-nad eden ayet ve rivayetleri tevil etmişler ve bu hususta ceb­re inanan Eş'arilere muhalefet etmişlerdir. Eş'arilerin görü­şü hem akıl ve burhan ve hem de vicdana muhaliftir. Hakeza ayet ve rivayetler, tefvize inanan Mutezile mezhebini de red etmektedir. Mu'tezilenin görüşü Eş'arilerden.daha batıl, kötü ve gerçekten uzaktır.

Ama İmamiye Ehli Beytin hidayet nuru ve bereketiyle hak mezhlebini seçmişlerdir ki, bu ayet-i şerifeler güçlü bur­hanlar büyük ariflerin mesleği ve kalb ashabının zevk-i seli-miyle de uyum içindedir. Onlar bu ayet ve rivayetleri mer­hum Meclisi'nin zikrettiği manaya tevil etmezler, imamiye mezhebine göre kulların fiillerinin hiçbirinde Allah'ın iradesi azledilmemekte ve hiçbir şeyin emri kullara tefviz edilme­miştir.

Allame Meclisi filozofları vücudda Allah'tan gayri bir et­kenin olmadığına inandığını ve bunun Eş'arilerin mezhebiyle de uyum içinde olduğunu söylüyor. Allah'tan başka bir mües-serin olmadığının filozoflardan bir çoğunun görüşü olduğu doğrudur. Hatta denilebilir ki bütün filozofların, marifet eh­lini görüşüdür. Hatta denilmektedir ki, buna inanmayan filo­zofların kalbine hikmet nuru girmemiş, batını marifetlerle donanmamıştır. Ama bu, kulun iradesinin Hak'kın icadı için bir hazırlayıcı ve ön şart olduğu manasına değildir. Nitekim ehli nezdinde bu konu oldukça açık bir konudur. Eşarilerin mezhebi ile muvafık olması ise doğru değildir. İlginç olanı da Eşarilerin mezhebi ile filozofların mezhebinin bir olduğu söylenmesidir. Zira bunlar arasında oldukça uzak bir ayrılık vardır. Eş'ariye mezhebini batıl bilmeyen ve ona muhalefet etmeyen filozof oldukça azdır.

Buyrulduğu gibi bu rivayeti takiyeye hamletmek de mümkün değildir. Zira yersizdir. Bu hadislerin zahiri hak mezhebi ve burhanla muvafık bir haldedir. Ayrıca bu riva­yetler Kur'an'daki birçok ayetlerle de muvafıktır. Dolayısıyla da takiyeye hamletmek mümkün değildir ve bu rivayetin muarizi olan bir rivayette yoktur. Dolayısıyla takiyeye ham­letmenin bir gereği de yoktur. Ve insanın hayır ve şerrin faili olduğunu bildiren rivayetlerle de cem' olmaktadır.

 

Fasıl

İlahi Kaza ve Kaderde Şerrin Vuku Keyfiyeti

Bil ki yüce ilimlerde tasrih edildiği üzere vücud alemi, ke­malin en son mertebesinde hayır ve güzelliğin nihayetinde bulunmaktadır. Bu konu burhanla da mutabık olup tafsille de sabit bir konudur. Anlamını tafsilatıyla bilmek Allah'a ve onun vahiy veya ilahi talimine bağlıdır. Daha önce de söylen­diği gibi cemal ve hayır cinsinden olan herşey vücudun haki­katinin aslındandır. Ve ondan başka bir şeyin tahakkuku yoktur. Vücudun hakikati karşısında ya yokluk veya mahi­yet vardır ki hiç birisi zati itibariyle birşey değildir ve değeri yoktur. Salt butlan veya sırf itibardır. Vücud nuruyla nur-lanmadığı müddetçe onun zuhuruyla zahir olmadığı müddet­çe onlar için hiçbir şuhud yoktur. Ne zatlarında, ne sıfatlarında ve hususiyetlerinde bir şuhud yoktur. Vücud onlara gölge eder, geniş rahmet elini onlara sürerse her birisinin bir takım zuhuru, hususiyeti ve eserleri ortaya çıkar. O halde bütün kemaller mutlak cemilin, cemalinin ışığındadır. Ve mutlak kamilin mukaddes nurunun tecellisiyledir. Diğer mevcudat kendiliğinden birşeye sahib değildir. Ve salt fakir­lik ve mutlak yokluktur. O halde bütün kemaller ondandır ve ona dönmektedir.

 

Yerinde de isbat edildiği üzere zat-ı mukaddesten zuhur eden herşey vücud ve varlık aleminin kendisidir. Ve hiçbir yokluk hududu veya mahiyetiyle de sınırlı değildir. Zira yok­luk ve mahiyet Allah'tan zuhur etmemektedir. Ve feyizdeki mahdudiyet ifade eden şey zattaki mahdudiyete sebep ol­maktadır. Ehl-i marifetin beyan ettiği üzere, ifazenin keyfi­yetini bilen kimse tasdik edecektir ki, Allah'ın feyzinde hiç­bir tahdid ve sınırlandırma düşünülemez. Allah Teala'nm mukaddes zatını her türlü noksanlık imkan, mahdudiyetten tenzih etmek gerekir. Dolayısıyla onun mukaddes feyzinde her türlü huduttan imkanî sınırlardan ve mahiyete rücu eden her türlü olanaklardan tenzih etmek gerekir. Mutlak cemilin gölgesi olan feyzi de mutlak cemal tam cemil ve ke­maldir. "O zatı da, fiilleri de, sıfatlan da cemildir" vücud dı­şında hiçbir şey Allah'ın ifaze ettiği şey olamaz.

Hakeza kendi yerinde isbat edilmiştir ki bütün bu serler felaket hastalıklar, helak edici ve eziyet edici garib hadiseler bu tabiat aleminden ve karanlık, dar neş'ettendir. Bunlar, varlıklar arasındaki niza ve çatışmadan olmaktadır. Bunla­rın vücudu cihetiyle de hiçbir ilgisi yoktur. Bütün bunlar ta­biat neşetindeki noksanlıktan kaynaklanmaktadır, hudud ve noksanlıklara dönmektedir. Dolayısıyla bütünü ile ifaze nurunun sınırlan dışındadır. Ve ifazenin altında bir ma­kamdadır. Nur hakikatinin aslı vücuddur ve bütün bu ser­lerden ayıplardan ve noksanlıklardan münezzehtir. Noksan­lıklar, serler, zararlı ve eziyet edici eşyalar, noksanlık ve za­rar cihetiyle bizzat ifaze edilmemiştir. Ama bilaraz ve burha-ni nazar hasebiyle ifaze edilmiş sayılır. Zira eğer tabiat ale­minin aslı tahakkuk etmez ve vücudu ifaze edilmezse nok­sanlıklar ve serler de bu alemde tahakkuk etmezdi. Nitekim fayda hayır ve kemalde onda tahakkuk etmezdi; zira bu yok­luklar mutlak yokluklar değildir. Belki izafi yokluklardır ve melekelerin vasıtasıyla bil-araz tahakkuk etmektedir.

Bilcümle bizzat hilkat ve ifaze sınırlarında olan şeyler, hayır ve kemallerdir. İlahi kaza ve kaderde zararlı ve şer varlıkların zuhuru tabeiyet ve vasıta sebebiyledir. "Sana ula­şan iyilikler Allah'tan, sana ulaşan kötülükler nefsindendir." Ayet-i şerifesi de bu ilk makama işaret etmektedir. "De ki, herşey Allah indindendir" ayeti de ikinci makama işaret et­mektedir. Ayet-i şerifelerde ve birçok Ehli Beyt'in hadisi şe­riflerinde bu iki itibara işaret edilmiştir. Bu cümleden olarak bu hadis-i şerifte hayır ve şerrin ifaze edildiğim ve her ikisi­nin de yaratılışla ilgili olduğunu beyan etmektedir.

 

Fasıl

Allah'ın Hayır ve Şerri Kulları Eliyle Cari Kıldığı Beyanında

Önceki konuları teemmülden anlaşıldığı üzere Allah'ın hayır ve şerri kullarının eliyle icra etmesinin keyfiyeti cebir fesatlarını gerektirmemektedir. Hakikatinin beyanı ise bir­çok mezheplerin tafsilatıyla açıklanmasına ve birçok mukaddemenin zikredilmesine ihtiyaç duyulmaktadır ve biz bunu zikretmekten mazuruz. Ama buraya münasib düşecek bir şe­kilde kısaca bir işaret etmeden de geçemiyorum.

Bil ki varlıklardan hiçbirinin hiç bir amelde istiklali ola­maz. Fail veya mucid, sonuç için mümkün olan bütün yok­lukları ortadan kaldırırsa o zaman mutlaka vücuda gelir. Eğer bir mevcudun, vücudda yüz şartı varsa ve neden dok-sandokuz engeli ortadan kaldırırsa ve bu şartlardan birisi ol­mazsa yine de o neden müstakil bir şekilde o sonucu icad edemez. O halde nedenseldeki istiklal ve bağımsızlık o nede­nin sonuç için mümkün olan bütün yoklukları ortadan kal­dırmasına bağlıdır. Eğer bu yoklukları ortadan kaldırırsa so­nuç vücub haddine ulaşır ve mevcud olur. Zarureten ve bur­han üzere de malumdur ki, bütün mümkünat dairesi bu ma­kam ve mevkiden azledilmişlerdir. Ceberrut-i uzma'dan me­lekti ulya'ya oradan da mülk ve tabiat alemine kadar var olan herşey batini ve zahiri bütün faal kuvveler bu makam­dan azledilmişlerdir. Zira sonuç için varlığı mümkün olan ilk yokluk, müessir ve fail olan nedenin yokluğu iledir. Ve mümkünat silsilesinde hiç bir varlık sonucun yokluğunu bu cihetten ortadan kaldıramaz. Zira bu zati imkanın zati vücu-ba intikal etmesini gerektirmektedir. Mümkünün imkan dai­resinden çıkmasına sebep olur ve bu muhal birşeydir. Dolayı­sıyla icad hususundaki istiklal vücud hususundaki istiklale neden olur. Ve bu mümkün varlıklarda asla tahakkuk ede­mez. Bu beyan üzere malum oldu ki, icad ve vücudi işlerin hiç birinde tefviz varlıklardan hiçbirisi için mümkün değil­dir. Bu mükellefler ile onların fiilleriyle ilgili birşey de değil­dir. Gerçi mütekellimlerin sözlerinden birtakım ihtisas ve öz­günlük anlaşılmaktadır. Ama çeşitli bablardan anlaşılmaktadır ki bu niza umumi bir nizadır. Ama mükelleflerin fiili bahsinde önemli bir yer işgal ettiği için kelam ehli de bu yüz­den nizayı orda sözkonusu etmişlerdir. Ve bilcümle biz müte-kellimlerin nizasıyla ilgilenmiyoruz. Hakkı araştırıyoruz ve malum oldu ki hiçbir şeyde hiçbir varlığa hiç bir iş tefviz edilmemiştir.

 

Cebrin'İptali Beyanında

Bu beyan üzere Cebriye mezhebinin butlanı da anlaşıldı. Zira diyorlar ki vücudi araçlardan hiç birisi varlıkların ica­dında etkinliğe sahip değildir. Örneğin ateş kuvvesi haraket-te hiçbir etkinliğe ve müessiriyete sahip değildir. Sadece ade-tullah cari olmuştur ki narî (ateşsel) suretin icadından sonra hararet icad olmaktadır.

Ateş suretinin onda hiçbir dehaleti yoktur. Eğer adetullah cari olsaydı da ateş suretinin ardından soğukluk çıksaydı yi­ne de bir farklılık sözkonusu olmazdı. Ve bilcümle Hak hiç bir vasıta olmaksızın kendi mukaddes zatıyla mükelleflerin tüm fiillerini ve varlıkların eserlerini icad etmektedir. Kendi hayallerince Cebriye mezhebine inanmamışlardır ki, Allah Teala'yı eli bağlı olmaktan tenzih etsinler! "Kendi elleri bağ­lansın lanet olsun." (Maide, 60)

Burhan ve irfan mezhebinde bu, noksanlık ve teşbihi ge­rektiren bir tenzih ve takdistir ve de akılların tatiline neden olmaktadır. Allah'ın zat ve sıfatlarında hiç bir noksanlık yokr tur. İcad ve ilahi ifaze sınırlarında olan herşey mutlak vücud ve mutlak mukaddes feyizdir ve mahdud ve nakıs bir vücu­dun zat-ı mukaddesten suduru mümkün değildir. İcadda hiç­bir noksanlık yoktur. Bütün noksanlıklar ve sınırlar ifaze edilen sonuçtandır. Mütekellimler de buna inanmış ve nite­kim kendi mahalinde de bu sabit kılınmıştır. O halde Allah Teala'nın mukaddes zatından olan herşey mutlak vücud ve sarih vücuddur. Bu ise ya ariflerin görüşü üzere mukaddes feyizdir. Veya filozofların görüşü üzere soyut akıl ve ilk nur-i şeriftir.

Başka bir beyanla şüphesiz ki varlıklar vücudun mukabi­linde farklılık arz etmektedir. Bazı varlıklar ibtidaen ve is-tiklalen vücudu kabul etmektedirler. Örneğin cevherler. Bazı varlıklar ise başka birşeyin mevcudiyetinden sonra vücudu kabul etmektedirler. Örneğin arazlar, ve vücudu zayıf olan eşyalar... Mesela, Zeyd'in konuşması mevcud olacaksa bu ta-baiyite vasıtasıyla vücuda gelebilir. Hakeza araz ve sıfatlar da cevahir ve mevsuflar olmaksızın vücuda gelemez. Ve bu varlıkların vücudi noksanlığından ve zati kusurundandır. Al­lah'ın faaliyeti ve mucidiyetinin noksanlığından değil. O hal­de malum oldu ki, cebir ve mevcudat silsilesin deki vücudî va­sıtaların nefyi mümkün değildir.

Bu babdaki güçlü burhanlardan biri de şudur ki mahiyet nefsi hasebiyle tesir ve teessürden (etkilemek ve etkilenmek­ten) uzaktır.Ve bizzat ifaze edilmemişlerdir. Ama vücudun hakikati zatı gereği tesirlerin menşeidir. Vücuddan tesirleri nefyetmek mutlak bir şekilde zati inkilabı gerektirir. Dolayı­sıyla esersiz vücud mertebelerinin icadı mutlak bir şekilde mümkün değildir ve bir şeyin kendi zatından nefyedilmesini gerektirmektedir ki bu da muhaldir.

Bilcümle malum oldu ki tefviz ve cebir tam burhan ile akli kanunlar esasmea batıl ve olmayacak bir şeydir. Marifet ehli ile yüce hikmet ashabının görüşünde "iki emir arasında­ki emir" (itidal yolu, orta yol) sabit kılınmıştır. Ama bunun manası hususunda alimler arasında büyük ihtilaf çıkmıştır. Bütün mezhepler arasında en güçlü olan münakaşalardan uzak ve tevhid meşrebiyle de mutabık olan görüş kalb asha­bı ile ariflerin görüşüdür. Ama bu meslek ilahi marifetlerin her birinde birtakım zorlukları içermektedir ki, bunları da bahis ve burhan yoluyla haletmek mümkün değildir. Kalbi tam bir takva ve ilahi tevfik olmaksızın insan bunu idrakten acizdir. Dolayısıyla bunu ehli olan evliyaya bırakmak gere­kir. Ve biz bahis ashabı yoluyla bu vadiye giriyoruz. O da şu­dur ki,mevcudatın tesirde istiklalini ifade eden tefviz ile tesi­ri nefyeden cebri, nefyedelim. İki menzil arasındaki menzili (tesirin isbatı ve istiklalin nefyi) isbat edelim. Diyoruz ki, icadın konumu vücud ve vücudun sıfatları konumu gibi-dir.Nitekim varlıklar mevcuttur. Ama vücudl arında ve var­lıklarında müstakil değillerdir. Onların birtakım sıfatları da vardır.Bunlar da müstakil değildirler.

Onların birtakım fiil ve eserleri de vardır. Ama vücud hu­susunda müstakil değillerdir. Fauller ve varlıklar faaliyette müstakil değillerdir. Bilmek gerekir ki hem hayır ve hem de serler hem Allah'a hem de yaratıklarına isnad edilmiştir. Her iki isnad da sahihtir. Dolayısıyla bu hadiste de buyruldu ki; "hayırları ve serleri ben kulanmın elleriyle icra ederim." Ama buna rağmen hayırlar, Allah Teala'nm zatına bizzat is­nad edilmektedir. Kullara ise bil-araz isnad edilmektedir. Kötülükler ise bunun aksinedir. Diğer varlıklara bizzat men­subtur. Allah Teala'ya ise bilaraz mensubtur. Bu manaya da hadis-i kudsîde şöyle işaret edilmiştir: "Ey Ademoğlu ben iyi­liklere senden daha evlayım ve sen kötülüklere benden daha evlasın". Önceden de buna işaret ettik. Şu anda ise sarf-u nazar ediyoruz. Başta da sonda da hamd Allah Teala'yadır.

Hazırlayan: ruhullah.com

 

11633 kere okunmuştur.

Yorum Ekle

Yazdır

YORUM LİSTESİ

KATEGORİDEKİ DİĞER HABERLER

n

05/02/2008 - 15:39 Nefs'le Cihad

n

05/02/2008 - 15:29 Riya

n

05/02/2008 - 15:20 Ucb

n

05/02/2008 - 15:10 Kibir

n

05/02/2008 - 15:03 Hased

n

05/02/2008 - 14:57 Dünya Sevgisi

n

05/02/2008 - 14:51 Gazab

n

05/02/2008 - 14:46 Asabiyet

n

05/02/2008 - 14:41 Münafıklık

n

05/02/2008 - 14:34 Nefsin Amel ve Hevası

n

05/02/2008 - 14:30 Fıtrat

n

05/02/2008 - 14:21 Düşünmek

n

05/02/2008 - 14:18 Tevekkül

n

05/02/2008 - 14:12 Havf ve Reca

n

05/02/2008 - 14:03 Müminlerin İmtihan Edilip Denenmesi

n

05/02/2008 - 13:54 Sabır

n

05/02/2008 - 13:49 Tevbe

n

05/02/2008 - 13:45 Allah'ı Zikretmek

n

05/02/2008 - 13:32 Gıybet

n

05/02/2008 - 13:23 İhlas

n

04/02/2008 - 15:10 Şükür

n

04/02/2008 - 15:08 Ölümden Hoşlanmamak

n

04/02/2008 - 15:05 İlim Talihleri

n

04/02/2008 - 15:03 İlmin Kısımları

n

04/02/2008 - 15:00 Şek ve Vesvese

n

04/02/2008 - 14:56 İlmin Fazileti

n

04/02/2008 - 14:48 İbadet ve Kalp Huzuru

n

04/02/2008 - 14:14 Kalbin Çeşitleri

n

04/02/2008 - 14:37 Likaullah (Allah ile Görüşme)

n

04/02/2008 - 14:24 Resulullah (s.a.v)'in Emirül Müminin Hz. Ali (a.s)'a Vasiyeti

n

04/02/2008 - 14:16 Allah, Resul'ü ve İmamların Hakikati Bilinemez

n

04/02/2008 - 14:12 Yakin

n

04/02/2008 - 14:05 Velayet ve Ameller

n

04/02/2008 - 14:00 Müminlerin Allah İndindeki Makamı

n

04/02/2008 - 13:56 Hakkın İsimlerinin Marifeti İle Cebir ve Tefviz Meselesi

n

04/02/2008 - 13:49 Hakkın Sıfatları

n

04/02/2008 - 13:46 Allah'ı, Resul'ü ve Ululemri Tanıma

n

04/02/2008 - 13:42 Adem'in Allah'ın Suretinde Yaratılışı

n

04/02/2008 - 13:32 Hayır ve Şer

n

04/02/2008 - 13:21 İhlas Suresi İle Hadid Suresi'nin İlk Ayetlerinin Tefsiri
 

YAZARLAR

ÇOK OKUNANLAR

Tasarım
  Tasarım : Networkbil.NET

Ana Sayfa  |   İletisim

@2008 kizildedem.com